‘Samen willen we meer met de gecombineerde leefstijlinterventie bereiken’

Overgewicht en obesitas komen veel voor. In Nederland heeft ongeveer de helft van de volwassenen overgewicht en in heel Europa is dat zelfs bijna zes op de tien. Veertien procent van de Nederlanders heeft obesitas. De gevolgen zijn groot zowel op persoonlijk als maatschappelijk gebied. Uit onderzoek blijkt dat overgewicht verband houdt met ruim tweehonderd aandoeningen waaronder diabetes type 2, hart- en vaatziekten, gewrichtsklachten, depressie en onvruchtbaarheid. Mensen met overgewicht kunnen soms ook minder meedoen in de samenleving.

Gecombineerde leefstijlinterventie

Naast het persoonlijk leed van mensen met gezondheidsklachten zet het toenemend overgewicht de nu al overbelaste zorg nog verder onder druk. Overgewicht brengt indirecte maatschappelijke kosten met zich mee, zoals ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid. Daarom was de komst van de gecombineerde leefstijlinterventie (GLI) meer dan welkom. De interventie die met ingang van 2019 vanuit de basisverzekering kan worden vergoed richt zich op mensen met obesitas of met overgewicht gecombineerd met andere gezondheidsrisico’s. In een tweejarig programma worden deelnemers nieuwe leefstijlgewoontes aangeleerd. Duizenden mensen hebben inmiddels aan een van de programma’s deelgenomen of nemen nu nog deel.

Toch blijft de opbrengst van de GLI-programma’s achter bij wat sommigen ervan hadden verwacht. Slechts ongeveer één procent van de doelgroep is tot nu toe bereikt.

GGD Noord- en Oost-Gelderland

Een van de bestaande GLI-programma’s is SLIMMER. De wortels van SLIMMER liggen in een wetenschappelijke studie waarin werd aangetoond dat het risico op diabetes type 2 sterk kan worden verlaagd door meer te bewegen en gezonder te eten. In de Academische Werkplaats AGORA, een samenwerkingsverband van de Universiteit Wageningen met gemeenten en GGD Noord- en Oost-Gelderland, werd de studie tot leefstijlprogramma vertaald. De naam van het onderzoek was de SLIM-studie, zodoende werd het programma SLIMMER gedoopt.

Nadat de eerste groepen gebruikers het programma hadden doorlopen bleken de positieve gezondheidsresultaten die in het onderzoek te zien waren, ook in de praktijk te worden behaald. Toen de GLI tot de basiszorg werd toegelaten kon SLIMMER dan ook meteen als een van de eerste goedgekeurde programma’s worden geïntroduceerd. Begeleiders zoals gecertificeerde leefstijlcoaches, fysiotherapeuten en diëtisten kunnen na een training het programma aan deelnemers aanbieden.

Afgelopen jaar hebben GGD Noord- en Oost-Gelderland en Ancora Health samen onderzocht hoe het SLIMMER-programma ook in een digitaal ondersteunde vorm kan worden aangeboden. Onder de naam SLIMMER powered by Ancora hebben ze een aanbod ontwikkeld waarin zowel de voordelen van digitalisering worden benut, als de werkzame onderdelen van SLIMMER (zoals contacturen met coaches en andere deelnemers) behouden blijven. Josien ter Beek, programmamanager SLIMMER, en Rahul Gannamani, medeoprichter van Ancora, vertellen over de samenwerking en over waarom de twee partijen voor elkaar kozen.

Josien ter Beek: “Het SLIMMER-programma kent twee fases, een intensief voedings- en beweegprogramma van zes maanden en een onderhoudsprogramma van achttien maanden. Het programma omvat zowel individuele afspraken met coaches als groepsbijeenkomsten. De onderwerpen die in SLIMMER in samenhang aan bod komen zijn voeding, beweging, slaap, stress & ontspanning. Daarbij worden de deelnemers ook begeleid naar lokale beweeginitiatieven.”

“Een wezenlijk kenmerk is dat SLIMMER op wetenschappelijke kennis gebaseerd is. Zo weten we bijvoorbeeld dat voldoende sociale steun een belangrijke voorwaarde is voor leefstijlverandering. Dat komt in het programma terug doordat we wekelijkse contactmomenten organiseren in een groep gelijkgestemden. Ook andere bewezen hulpmiddelen zoals positieve feedback, motiverende gespreksvoering en het formuleren van actieplannen zijn onderdeel van SLIMMER. Daarbij hanteren we een aanpak op maat: behalve groepscontacten zijn er ook individuele contacten zodat de deelnemers met hun eigen doelen aan de slag kunnen.”

Josien ter Beek: “In de wetenschappelijke studie en de praktijk behalen we constante resultaten. De deelnemers bereiken een duurzaam gewichtsverlies van gemiddeld drie kilo, naast verbeteringen in verschillende metabole gezondheidsfactoren. 78 procent van de deelnemers geeft aan meer te zijn gaan bewegen en sporten. Daarbij bewegen ze niet alleen meer minuten in de week maar doen ze ook meer kracht- en botversterkende activiteiten. Bovendien hebben ze meer plezier in bewegen gekregen. Daarnaast zien we dat mensen significant meer groente en fruit zijn gaan eten en zien we verbeteringen in welbevinden, kwaliteit van leven en ervaren gezondheid. De deelnemers zijn bijvoorbeeld beter in staat geworden om actief aan de samenleving deel te nemen en gaan meer meedoen met het verenigingsleven of vrijwilligerswerk.”

Josien ter Beek: “Hoewel we veel mensen met SLIMMER bereiken, zijn er ook doelgroepen waarbij dat lastiger is. Er doen bijvoorbeeld aanmerkelijk meer vrouwen dan mannen mee, en ook jongeren en werkenden zijn ondervertegenwoordigd. Tot nu worden de GLI-programma’s vrijwel allemaal met fysieke bijeenkomsten gedaan. Door het programma ook digitaal aan te bieden, wordt de keuze voor de deelnemers vergroot. Bovendien wordt daarmee ingespeeld op de kansen van digitale hulpmiddelen bij leefstijlverbetering, die tot nu toe in GLI-programma’s nog weinig worden benut.”

“Een andere overweging is dat veel deelnemers die tot nu toe met SLIMMER starten een tamelijk hoog BMI hebben. Vaak zijn het mensen met chronische klachten die al langdurige zorg nodig hebben. Het zou mooi zijn als we meer mensen ‘aan de voorkant’ kunnen bereiken, dat wil zeggen tijdens een eerder stadium van hun aandoening zodat we veel problemen kunnen voorkomen. Ook daarvoor is het zaak dat er meer keuzemogelijkheden zijn.”

Rahul Gannamani: “Met zijn digitaal ondersteunde benadering heeft Ancora meer dan duizend mensen kunnen helpen om gezonder te worden. Omdat we ons realiseerden dat we met deze aanpak ook een rol kunnen spelen in de GLI, hebben we het bestaande aanbod onderzocht. SLIMMER kwam daaruit naar voren als zeer sterk programma dat bovendien goed bij onze filosofie aansluit. Samen geloven we in een multidisciplinaire en holstische benadering waarbij experts vanuit meerdere disciplines een individu helpen. Een belangrijke kwaliteit is ook dat SLIMMER met een intensieve coachingsfase van zes maanden start, met daarna een anderhalf jaar durende onderhoudsfase om de aangeleerde vaardigheden goed vast te houden.”

“Net als Ancora heeft SLIMMER een sterk wetenschappelijk fundament, met resultaten die zich in de praktijk hebben bewezen. Met ons partnership met GGD NOG bouwen we aan diepere integraties met lokale faciliteiten binnen gemeentes zoals het beweegaanbod en sociale wijkteams. Dat is belangrijk, want leefstijlverandering gebeurt in de buurt waar je woont, winkelt, wandelt en sport.”

Rahul Gannamani: “Samen willen we meer met de GLI bereiken. Dat doen we door de barrières voor mensen om mee te doen zo veel mogelijk weg te halen, door te zorgen dat het programma vanuit de huisomgeving kan worden gedaan. We sturen de deelnemers een gratis wearable en digitale weegschaal toe, zodat ze met behulp van onze toegankelijke app hun resultaten kunnen bijhouden.”

“Een belangrijk verschil van een digitaal ondersteunde aanpak vergeleken met een aanpak met fysieke bijeenkomsten is dat het makkelijker wordt de deelnemers feedback te geven. Doordat ze hun resultaten in onze app terugzien, kunnen ze elke dag zien hoe ze het doen. Technologie maakt de zorg continu in plaats van periodiek. Dat helpt de deelnemers om, samen met hun coach, belangrijke microgewoontes te ontwikkelen.”

Rahul Gannamani: “Leefstijlveranderingen om gezonder te worden zijn soms moeilijk vol te houden. Door kleine stapjes te zetten lukt het echter vaak wel. Daarom is het nodig dat de deelnemers veel terugkoppeling krijgen waarmee ze weten dat ze op de juiste weg zijn. Veel feedback maakt bovendien dat het programma goed op de specifieke situatie en gezondheidsdoelen van de deelnemers kan worden toegesneden. Gaandeweg leren we meer over hun gedragsprofiel en waar ze tegenaan lopen. We kunnen de microgewoontes waarbij de deelnemers het meest gebaat zijn selecteren en daar gericht op werken. Dat maakt de succeskans groter.”

Rahul Gannamani: “We zijn verheugd met SLIMMER te kunnen samenwerken. Met gezamenlijke inspanningen hebben we gezorgd dat het SLIMMER-protocol is gewaarborgd, waarbij de voordelen van digitalisering de aanpak aanvullen. We zijn klaar om veel mensen te helpen om hun gezondheid te verbeteren. We krijgen veel enthousiaste reacties terug van coaches die het fijn vinden om, naast hun fysieke coachingwerk, ook digitaal ondersteunde coaching aan te kunnen bieden. Bovendien krijgen we veel positieve feedback van zorggroepen omdat we ze kunnen helpen de ontstane wachtlijsten voor de GLI weg te werken. SLIMMER powered by Ancora sluit uitstekend aan bij de regionale netwerken waarin zorggroepen hun werk doen.”

Josien ter Beek: “De GLI is niet alleen een belangrijk programma om bestaande gezondheidsproblemen te verlichten, maar ook om ze te kunnen voorkomen. SLIMMER is mede ontstaan vanuit een vraag in de publieke gezondheid, en de preventieve mogelijkheden van het programma sluiten goed aan bij het werk van de GGD’s. Met de samenwerking met Ancora zetten we daarmee een belangrijke volgende stap.”